اب و هواشناسی و ژئومورفولوژی دیرینه
نقد و بررسی مسائل جغرافیاییاب و هواشناسی و ژئومورفولوژی دیرینه
نقد و بررسی مسائل جغرافیاییتغییرات اب و هوایی
تغییرات آب و هوایی
پنج سال پیش، هیات تخصصی تغییرات آب و هوایی که با همکاری کشورهای مختلف شکل گرفته است تصویر غم‌انگیزی از آینده کره زمین را به نمایش گذاشت، اما دانشمندانی که از پنج سال پیش تاکنون شواهدی را برای ارائه گزارش جدید در کنفرانس امسال جمع‌آوری کرده‌اند به این نتیجه رسیده‌اند اوضاع از آنچه در گذشته پیش‌بینی کرده بودند به مراتب بحرانی‌تر است.
آنها برای اثبات این موضوع هفت شاهد ارائه کرده اند که آنها را مورد بررسی قرار داده ایم.
1- هشدار برای قطب جنوب
تا مدت ها پیش توده های یخی بزرگی که سال های سال قدمت داشت سطح اقیانوس منجمد شمالی را پوشانده بود. حتی در پایان تابستان نیز بیش از نیمی از اقیانوس را توده های یخی تشکیل می داد، اما در دهه گذشته افزایش دمای زمین موجب شده یخ های این منطقه نتواند با شروع فصل سرما بخش آب شده را جبران کند. به این ترتیب آب های تیره که گرما را جذب می کنند جایگزین توده های یخی سفید رنگ منعکس کننده گرما شده که در نهایت به تسریع ذوب برف ها منجر می شود. با افزایش رطوبت هوا امواج و جریان های هوایی شدیدتری در این منطقه شکل گرفته است که می تواند نقش مهمی در ضعیف شدن ساختار توده های یخی داشته باشد. بنابراین افزایش دما در منطقه قطب جنوب به دو برابر افزایش یافته است.
2- پدیده های جوی ناگهانی
یکی از پیامدهای گرمایش جهانی تغییرات اقلیمی است. شواهد به دست آمده نشان می دهد این تغییرات بسیار شدیدتر از آن چیزی است که پیش بینی می شد. در چنین شرایطی کاهش بارش ها و افزایش میزان تبخیر به افزایش خشکسالی منجر می شود. این در حالی است که با افزایش دما و میزان تبخیر، رطوبت موجود در هوا افزایش یافته و موجب بارش باران های شدید و موقتی می شود.
3- تولید محصولات کشاورزی
پیش بینی می شد گرمایش جهانی موجب افزایش تولید محصولات و فرآورده های کشاورزی شود، اما به نظر می رسد این تغییرات در افزایش قیمت مواد غذایی اثرگذاری بیشتری داشته است. در حقیقت شکسته شدن رکورد گرما در سطح زمین به کاهش بازده زمین های کشاورزی منجر شده که موجب افزایش قیمت مواد غذایی شده است. تغییرات اقلیم و گرمایش جهانی موجب شده است بخشی از مواد غذایی به علت سوانح طبیعی ناگهانی که پیامد افزایش بیش از اندازه دمای هواست از بین رفته و بازده محصول کاهش یابد.
4- سطح آب دریاها
کاهش حجم توده های یخی در منطقه گرینلند به این معنی است که تا سال 2100 میلادی سطح آب دریاها حدود یک متر بالاتر بیاید. 97 درصد سطح صفحات یخی در این منطقه در حال آب شدن است و این به معنی افزایش وقوع سیلاب است. وقوع سیلاب موجب می شود توده های یخی که رنگ تیره تری دارد جایگزین توده های برفی سفید رنگ شود. در نتیجه این توده های یخی گرمای بیشتری را به خود جذب می کند و روند ذوب شدن یخ های منطقه تسریع می شود. این در حالی است که پیش از این تصور می شد این فرآیند بیش از صد سال به طول انجامد.
5- افزایش کربن محیط
فقط نیمی از دی اکسیدکربن منتشر شده در اتمسفر باقی می ماند. نیمی از این دی اکسیدکربن منتشر شده جذب سطح زمین و اقیانوس ها می شود، اما با افزایش دمای زمین، مقدار دی اکسید کربنی که جذب می شود کاهش پیدا می کند و در نهایت زمین می تواند دی اکسیدکربن منتشر کند. این یافته ها به این معنی است که افزایش دمای زمین اوضاع را بحرانی تر می کند و می تواند به نوبه خود به افزایش بازخورد کربن از دریاها، سطح خاک و پوشش گیاهی بینجامد که این روند را تشدید می کند. 6- نقش انسان ها
اگر بتوانیم از اکنون جلوی انتشار گاز دی اکسیدکربن را بگیریم این احتمال وجود دارد که بتوانیم تا حدی با گرمایش جهانی مقابله کنیم، اما کماکان هیچ اثر و نشانه ای از این کار دیده نمی شود. انتشار گازهای گلخانه ای در سطح دنیا روند صعودی در پیش گرفته است. این یک هشدار است که می تواند آینده زمین را در معرض خطر قرار دهد. اگرچه کاهش انتشار گازهای گلخانه ای به عنوان یکی از راهکارهای اصلی مطرح شده بود، اما شواهد نشان می دهد این راهکار آن طور که باید جدی گرفته نشده است.
7- بیماری و مرگ
ده سال پیش افزایش ناگهانی دما در بخش هایی از فرانسه که برای روزهای متوالی ادامه داشت به کشته شدن تعداد زیادی از شهروندان منجر شد. بیشتر آسیب دیدگان افراد مسن یا بیماران بودند. افزایش دمای هوا می تواند اثرات ثانویه ای داشته باشد که شاید خیلی مورد توجه قرار نگیرد. به ازای هر یک درجه سانتی گراد افزایش دما کارکرد افرادی که در فضاهای باز و بدون تهویه مناسب فعالیت می کنند 2 درصد کاهش پیدا می کند. اگر افزایش دما فراتر از محدوده معمول باشد می تواند پیامد ابتلا به بیماری های تنفسی، قلبی و نارسایی کلیه باشد. این در حالی است که مطالعات انجام شده نشان می دهد تاثیر گرمایش جهان بر سلامت انسان ها و بازده اقتصادی نادیده گرفته شده است.
توسعه پایدار زیست محیطی
توسعه پایدار
پیشرفت (توسعه)
پیشرفت (توسعه) در لغت به معنی وسعت دادن و ترقی میباشد درحالیکه مفهوم پیشرفت در علوم مختلف از قبیل اقتصاد، جامعه شناسی و محیط زیست، به کلیه تغییرات مثبتی اطلاق میشود که باعث رشد کیفیت زندگی افراد میشود.
مفهوم پیشرفت (توسعه) پایدار
توسعه پایدار در واکنش به از بین رفتن تعادل در چرخه طبیعی (میزان مصرف و توانایی زمین در جایگزینی) منابع و برای نخستین بار در اوایل دهه 70 میلادی مطرح گردید. توسعه پایدار ضمن تأکید بر پیشرفت در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی، همواره بر اهمیت حقوق آیندگان در برخورداری از محیط زیست پاک و منابع طبیعی توجه ویژه داشته است. بر این اساس تأمین نیازهای کنونی بشر از طریق استفاده از منابع طبیعی یا تأثیرات منفی فعالیت های بشر بر محیط باید به گونه‌ای باشد که نه تأمین نیازهای کنونی به تأخیر افتد و نه مقدار و کیفیت آن برای استفاده نسل های بعد بشر به خطر افتد. تأکید بر این شکل از توسعه واکنشی به وضعیت خطرناک محیط زیست انسان در سطح کره زمین است که در نتیجه فعالیت های صنعتی و بهره برداری بیش از حد توان منابع طبیعی، شکل گرفته است.
پایداری و توسعه پایدار مفاهیمی آرمانی است که سیاستهای زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی را با همدیگر تلفیق و یکپارچه می‌سازند. میشل جاکوبز در کتاب سبز کردن هزاره شش موضوع اصلی را در مفهوم پایداری و توسعه پایدار با اهمیت می‌داند که عبارتند از یکپارچه سازی ملاحظات زیست محیطی در برنامه‌ریزی اقتصادی، آینده نگری در تصمیم‌گیری‌هایی که بر نسل‌های آینده تأثیر میگذارند، حفاظت زیست محیطی با سیاستهایی برای کاهش تخریب محیط زیست، عدالت محوری و تعهد به تأمین نیازهای فقرا در زمان حال و آینده، توجه به کیفیت زندگی و متمایز ساختن مفهوم رشد اقتصادی از رفاه انسانی و مشارکت‌پذیری.
تاریخچه مختصری از پیشرفت (توسعه) پایدار
نخستین اجلاس جهانی مرتبط با توسعه پایدار در سال 1978 در شهر ژنو سوئیس بر گزار شد که در آن وزرای امور خارجه و محققان مختلفی از سراسر جهان نسبت به موقعیت خطرناک کره زمین هشدار دادند. بر اساس این درک مشترک از وضعیت مشکلات زیست محیطی کره زمین، بیانیه پایانی اجلاس با نام آینده مشترک ما که حاوی برخی مشکلات آتی کره زمین بود، منتشر شد. پس از این اجلاس ، شعار توسعه پایدار در کانون مباحث دانشگاهی، اقدامات عاملان دولتی، تقاضای سازمانهای مردمی و مهمترین مفهوم مرتبط با حیات حال و آینده بشر بر روی کره زمین قرار گرفت. به دنبال انتشار بیانیه آینده مشترک ما، نشست‌های بین‌المللی مختلفی با حمایت یا توسط سازمان ملل متحد در رابطه با توسعه پایدار برگزار شد. مهمترین و تأثیرگذار ترین اجلاس در این سلسله، اجلاس جهانی زمین بود که در سال 1992 در شهر ریو دو ژانیرو برزیل برگزار شد. در این همایش مهمترین دستور کار توسعه پایدار به نام دستور کار 21 برای تعیین مهمترین اقدامات ضروری برای حفظ محیط زیست کره زمین و تبیین اصول کلی توسعه پایدار مورد تصویب سران بیشماری از کشورهای جهان قرار گرفت و مبنای فعالیتهای بین‌المللی، ملی و محلی متنوعی برای ترویج و تحقق اصول و شعارهای توسعه پایدار قرار گرفت. بر اساس مصوبات این دستور کار یک کمیسیون وابسته به سازمان ملل به نام کمیسیون توسعه پایدار شکل گرفت و مسئولیت نظارت بر تحقق دستور کار 21 و کمک به کشورهای مختلف برای توسعه پایدار را بر عهده گرفت. در ادامه نشست‌های مختلف جهانی برای توسعه پایدار، دومین اجلاس جهانی محیط زیست با عنوان ریو + 20 ، به بهانه گذشت 20 سال از برگزاری اجلاس اول در همین شهر، برگزار شد.
رویدادهای مهم در تاریخ توسعه پایدار
برای ترویج توسعه پایدار و تثبیت آن در فرایندهای برنامه‌ریزی و مدیریت در سطوح جهانی، ملی و محلی و آشنایی مردم و متخصصان در رابطه با توسعه پایدار، رویدادهای جهانی متعددی شکل گرفتند که نتیجه آنها، تصویب توافقنامه‌های داوطلبانه و برنامه‌های عملی گوناگونی بوده است. مهمترین رویدادهای مرتبط با توسعه پایدار بترتیب زمانی عبارتند از:
اعلامیه استکهلم
اصطلاح پیشرفت پایدار اولین بار در کنفرانس سازمان ملل متحد در مورد محیط زیست انسانی با شعار محدودیت پیشرفت (استکهلم 1972) در راستای بهبود کیفیت زندگی افراد و تاکید بر حفظ محیط زیست مطرح شد.
گزارش برانتلند :
کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه در سال ۱۹۸۳توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد و با حضور ۲۲ عضو از کشورهای مختلف تشکیل شد. هدف این کنفرانس تعیین خط مشی زیست محیطی درازمدت جامعه بین المللی بود.کمیسیون براندتلند سازمان ملل متحد با شعار آینده مشترک ما (1987) پیشرفت پایدار را اینگونه تعریف کرد: " رفع نیازهای نسل حاضر بدون به خطر انداختن توانایی نسل های آینده برای رفع نیازهای خود".
اجلاس جهانی زمین (ریو 1992)
در سال 1992، بیش از 100 کشور جهان در ریو دو ژانیرو ، برزیل برای اولین اجلاس بین المللی زمین گردهم آمدند. در این جلسه به حل فوری مشکلات حفاظت از محیط زیست ، توسعه اجتماعی و اقتصادی تاکید شد و چندین موافقتنامه تهیه شد. از جمله:
· پیمان محدودیت انتشار گازهای گلخانه ای دی اکسید کربن (CO2) و متان(CH4) جهت جلوگیری از تغییرات آب و هوا (گرمایش کره زمین)
· پیمان حفاظت از تنوع گونه ها و استفاده از منابع زیستی بصورت پایدار
· قرارداد کاهش جنگل زدایی
· دستور کار 21 - برنامه ریزی برای دستیابی به توسعه پایدار در قرن 21
دستور کار 21
در اجلاس ریو یک طرح بزرگ در مورد اصول توسعه پایدار در قرن بیست و یکم به نام "دستور کار 21" تصویب شد. دستور کار 21 در واقع تاکیدی برای کاهش آلودگی هوا، تولید گازهای گلخانه ای و استفاده از منابع ارزشمند طبیعی میباشد. دستور کار 21 یکی از توافقات جهانی الزام آور در اجلاس جهانی زمین در ریو دو ژانیرو است که چارچوب اقدامات دولتها را برای ورود به قرن 21 تعیین میکند.
· کاهش فقر با دادن دسترسی مردم به منابع برای رفع نیازشان
· توافق کشورهای توسعه یافته برای کمک به کشورهای در حال توسعه برای به حداقل رساندن اثرات زیست محیطی حاصل از رشد اقتصادی آنها
پروتکل کیوتو تغییر آب و هوا
در سال 1997، یک بار دیگر دولتها برای مقابله با مشکل گرم شدن کره زمین در کیوتو، ژاپن گردهم آمدند.
موافقت نامه های قبلی سعی کرده بود به محدود کردن تولید گازهای گلخانه ای دی اکسید کربن و تقلیل آن به سطح تولید در سال 1990 که بسیاری از کشورها حتی برای رسیدن به این کاهش کوچک شکست خورده بودند و فقط انگلستان و آلمان توانسته بودند به این هدف دست پیدا کنند.
در کیوتو، مجموعه ای جدید از اهداف برای کاهش گازهای گلخانه ای مورد موافقت قرار گرفت و مققر شد تا سال 2012، انتشار شش گاز گلخانه ای به سطح سال 1990 کاهش یابد.
ژوهانسبورگ 2002 "ریو 10+"
ده سال پس از اجلاس زمین در ریو، کشورها این بار با شعار "پیش به سوی توسعه پایدار" در شهر ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی دور هم جمع شدند. این کنفرانس در ضمینه فقرزدایی و دسترسی به آب آشامیدنی سالم و بهداشت متمرکز شده بود. توافقات مختلفی برای رسیدن به این اهداف تصویب شد از جمله:
· کاهش تعداد افرادی که به منابع آب آشامیدنی پاک دسترسی ندارند از بیش از 1 میلیارد نفر به 500 میلیون نفر تا سال 2015
· کاهش تعداد افراد بدون دسترسی به بهداشت مناسب به 1.2 میلیارد نفر
· افزایش استفاده از منابع انرژی پایدار
بسیاری از گروه های محیط زیستی درعدم تحقق اهداف کنفرانس ریودوژانیرو در سال 1992، اعتراض کردند و سیاستمداران معتقد بودند که اهداف اجلاس از مسائل مهمی مانند حفظ تنوع زیستی و پیشگیری از تغییرات آب و هوایی به مقابله با فقر و شرایط بد زندگی تغییر کرده است.
اجلاس جهانی زمین 2012 "ریو 20+"
سومین کنفرانس بین المللی در توسعه پایدار تحت عنوان اجلاس زمین 2012 "ریو 20+" و با مشارکت رهبران جهان، به همراه هزاران شرکت کننده از دولت ها، بخشهای خصوصی و دیگر گروهها، با هدف کاهش فقر ، افزایش عدالت اجتماعی، حفاظت از محیط زیست و پیشبرد زمین برای رسیدن به آینده روشن در ریو دو ژانیرو، برزیل تشکیل شد.
مشکلات توسعه پایدار
اکثر مناطق طبیعی و محیط زیست بارور و متنوع در کشورهای در حال توسعه حفظ شده اند به این دلیل که آنها توسعه نیافته هستند. از دیگر خصوصیات بارز کشورهای در حال توسعه میتوان به نیروی کار بالقوه (معمولا" آموزش ندیده و بی سواد)، شبکه ضعیف حمل و نقل، انرژی و زیرساخت های صنعتی، زمین ناهموار و یا غیر قابل دسترس، اشاره نمود. با توجه به این شرایط، پر واضح است که ایجاد توسعه پایدار و موثر در اینگونه مناطق معمولا بسیار دشوار بوده و اغلب با موفقیت نسبتا" کم همراه است .
گروههای محیط زیست (NGO ها) و سازمان توسعه گرا با معرفی شیوه های مناسب غیر مضر برای محیط زیست و تولید محصولات سازگار با محیط زیست و با حمایتهای مالی سعی در کمک به مردم کشورهای فقیر و در حال توسعه دارند ولی این تلاش ها معمولا با شکست همراه است زیرا:
• هزینه بالای تولید کالاها و خدمات در روشهای سازگاربا محیط زیست
• عدم انعکاس تمام هزینه های زیست محیطی در قیمت تمام شده بسیاری از کالاها
• هزینه های بالای اداری در روشهای سازگار با محیطزیست
• کمبود سرمایه راه اندازی اینگونه پروژه ها و آسیب پذیری سرمایه گذارها به کوچکترین نوسانات بازار در کشورهای در حال توسعه
• سادگی فعالیت ها و رفتارهای سنتی مضر در مقایسه با شیوه های سازگار با محیط زیست
دستور کار 21
|
| |||||||||||||||||
عناصر زیست محیطی و اثرات زیست محیطی ان
عناصر زیست محیطی و اثرات اقتصادی- اجتماعی آن
محیط زیست به همه محیطهایی که در آنها زندگی جریان دارد گفته میشود. مجموعهای از عوامل فیزیکی خارجی و موجودات زنده که با هم در کنش هستند محیط زیست را تشکیل میدهند و بر رشد و نمو و رفتار موجودات تأثیر میگذارند.
محیط زیست طبیعی مجموعه ای از عوامل زیستی و محیطی در غالب محیط زیست و غیر زیستی (فیزیکی، شیمیایی) است که بر زندگی یک فرد یا گونه تأثیر میگذارند و از آن تأثیر میبینند. امروزه این تعریف غالبا به انسان و فعالیتهای او مرتبط میشود و میتوان محیط زیست را مجموعهای از عوامل طبیعی کره زمین، همچون هوا، آب، اتمسفر، صخره، گیاهان و غیره، که انسان را احاطه میکنند خلاصه کرد.
عناصر اصلی تشکیل دهنده محیط زیست شامل (خاک، آب، هوا) است.
1- خاک: همه غذایی که ما انسانها می خوریم و نیز همه غذایی که موجودات زنده استفاده می کنند ریشه در خاک دارند. غذایی که می خوریم یا ریشه گیاهی دارند (غلات - حبوبات - میوه ها) و یاریشه حیوانی (گوشت و پروتئین). بنابراین برای استفاده از غذای سالم بایستی خاک سالم باشد. خاک ممکن است توسط عوامل مختلفی از جمله عوامل شیمیایی، رادیو اکتیو؛ آلوده شوند .برای تشکیل 1 سانتی متر خاک حدودا 500 تا 600 سال زمان لازم داریم.
2- آب: یکی از عناصر تشکیل دهنده محیط زیست می باشد .اهمیت آب برکسی پوشیده نیست .این عنصر و منشاء حیات توسط عوامل شیمیایی، میکروبی، فلزات سنگین و فاضلاب صنایع آلوده می شود.
3- هوا: هوایی که تنفس می کنیم، به طور ذاتی و طبیعی سالم می باشد ولی هرگونه تغییر در ترکیبات هوا که باعث تغییر کیفیت آن شود به گونه ای که برای سلامتی عمومی مضر باشد، آلودگی هوا نامیده می شودبه این عوامل می بایست گونه های جانوری و گیاهی را اضافه کرد که هنوز بشر نتوانسته است تعداد دقیق آنها را محاسبه کند اما حدس زده می شود که بالغ بر میلیونها گونه به ویژه گونه های ریز باشد بشر
به هر صورت طبیعت دارای چرخه ای دقیق و حسابشده است که اگر این چرخه دچار اختلال شود هستی و از جمله بشر با چالشهای متعددی روبرو شده و نمی تواند زندگی خوب و مطلوبی داشته باشد از جمله این چالشها که متاسفانه گریبانگر همه در سطح جهان شده، و در ایران نمود بیشتری دارد 5 چالش اصلی زیر در ایران نمونه ای از این موارد است که به ترتیب عبارتند از:
چالشهای اساسی زیست محیطی
1-آب: فلات ایران سرزمینی خشک است؛ میانگین بارش در ایران با 250 میلیمتر در سال کمتر از یک سوم میانگین بارندگی در جهان است؛ اما پیشبینیهای آب و هوایی حاکی از این است که در آینده خشکتر نیز خواهد شد. در واقع ذخیره و عرضه آب در ایران در حال کاهش است. این در حالی است که تقاضا برای آب در ایران روز به روز بیشتر میشود. به طوری که تا سال 2025 میزان تقاضای آب 30 میلیارد مترمکعب در سال بیشتر از مقدار کنونی خواهد بود.
بهطور کلی آب بزرگترین محدودیت منابع در ایران و بزرگترین خطر محیط زیست ایران در درازمدت است. با از دست رفتن منابع آب زیرزمینی، بسیاری از بخشهای کشور غیرقابل سکونت خواهد شد و پیامدهای آن ویرانگر خواهد بود و راه حل این بحران، تجدید نظر کامل درباره شیوه و رویکرد مدیریت آب در ایران است.
2- آسیبدیدگی و فرسایش خاک: این تهدید از 2 منبع بیابانزایی و جنگلزدایی نشأت میگیرد. این واقعیت دارد که ناحیهای وسیع از ایران همواره بیابانی بوده است؛ اما در این لحظه، سرعت گسترش بیابانزایی است که نگرانکننده و هشداردهنده است. روندهای تغییر آب و هوا عامل بیابانزایی هستند؛ اما فشار جمعیت با استفاده بیش از حد آب و چرای بیرویه نیز بیابانزایی را تشدید میکنند. برای مثال خاک زراعی ایران با سرعت 20 برابر سریعتر از آنچه تشکیل میشود، از دست میرود که نتیجه آن بیابانزایی و جنگلزدایی است.
3- انرژی: در حال حاضر مصرف انرژی و میزان سرانه تولید دیاکسید کربن ایران از جمله بالاترینها در جهان است. این امر به افزایش جمعیت ایران، آرزوهای درست و قانونی آن در زمینه توسعه و ذخایر نفت و گاز طبیعی فراوان مربوط میشود. یارانه قیمت سوخت از دیگر عوامل این امر است که سبب شده قیمت انرژی در ایران بسیار اندک باشد،
4- آلودگی هوا: در میان همه مسائل مربوط به محیط زیست ایران، تاثیر آلودگی هوا بر کیفیت زندگی احتمالا آنیترین و ملموس و مشهودترین تهدید است. آمارها به ما میگوید شهرهای ایران از جمله آلودهترین شهرهای جهان هستند. طبق ارزیابی سازمان جهانی بهداشت، اهواز، کرمانشاه و سنندج شرایطی بدتر از تهران دارند. دولت ایران شهرهای اراک و اصفهان را به این فهرست افزوده است. توفان ریزگردها که طی 7 سال گذشته آغاز شده و از آن سوی مرزهای غربی ایران وارد میشوند به معضل آلودگی هوا افزوده است. این توفانها به اقتصاد ایران بهویژه کشاورزی (مثلا تولید عسل) و حملونقل صدمه میزند؛ بهداشت و سلامت عمومی ایران را ضعیف میکند (با تاثیراتی تا حد تعطیلی مدارس)، نظام زیستی ایران بهویژه جنگلهای بلوط در رشته کوههای زاگرس را تهدید میکند و به رابطه با همسایگان غربی ایران نیز صدمه میزند. حل این مشکل نیازمند همکاری موثر منطقهای، قیمتگذاری انرژی، برخورد با انتشار گاز از لوله اگزوز خودروها و اجرای سیاستهای درست در این زمینه است.
5- خسارت تنوع زیستی: پنجمین چالش زیستمحیطی ایران از دست رفتن تنوع زیستی است. ایران بیش از 1130 گونه جانور مهره دار و 7600 گونه گیاهی دارد و زیستگاه پستانداران بزرگ مانند یوزپلنگ آسیایی، گوزن زرد ایرانی و گور خر آسیایی است؛ اما انقراض انواع و گونههای گیاهی و جانوری در ایران شدت یافته و هماکنون 10 درصد جمعیت جانوری و 2 درصد گونه گیاهی در لیست قرمز سازمان ملل قرار دارند. با توجه به اینکه حفاظت از محیط زیست همواره با فعالیتهای اقتصادی در تضاد بوده، دستاوردهای کوتاهمدت توسعه غالبا مسائل و نگرانیهای طولانی مدتتر زیست محیطی را تحتالشعاع قرار میدهند. هنگامیکه چنین تضادی بین منافع شروع میشود محیط زیست به حاشیه رانده میشود.
آنچه که در این مقال مورد تاکید ماست قاچاق این عناصر است که متاسفانه در هر 5 چالش بر شمرده به عنوان عوامل تشدیدکننده چالشها رخ می نماید .این مقاله مطالعه مقدماتی قاچاق گونه های گیاهی و جانوری است. که متاسفانه به دست اشرف مخلوقات ایجاد شده و در تشدید 5 چالش فوق نقش اساسی و برجسته ای دارد
تعریف قاچاق گون های گیاهی و جانوری
تعاریف متعددی از ا قاچاق کالا شده است اما آنچه که برای ما سندیت دارد و کاملا قانونی و قابل استناد می باشد تعریفی مندرج در قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز است
بر اساس بند الف ماده یک قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب 19/11/92 تعریف قاچاق کالا به شرح زیر اعلام شده است: هر فعل یا ترک فعلی است که موجب نقض تشریفات قانونی مربوط به ورود و خروج کالا و ارز گردد و بر اساس این قانون و یا سایر قوانین، قاچاق محسوب و برای آن مجازات تعیین شده باشد در مبادی ورودی یا هر نقطه ازکشور حتی محل عرضه آن در بازار داخلی کشف شود.
در موضوع مورد بحث ما ورود و خروج گونه های گیاهی و جانوری در معرض نابودی و یا کمیاب جرم و قاچاق محسوب شده و بر اساس ماده 22 این قانون آن را بر سه گروه تقسیم کرده است گروه اول کالایی که ارزش آن (ده میلیون) 10000000 ریال است که به جزای نقدی بین سه تا پنج برابر ارزش کالای ممنوع محکوم می شود گروه دوم کالایی که ارزش آن از 100000000 ریال تا 1000000000 (یک میلیارد ریال) است ومحکوم به بیش از شش ماه تا دوسال حبس و پرداخت جریمه پنح تا هفت برابر ارزش کالای ممنوع خواهد شد همچنین در صورتیکه ارزش کالا بیش از یک میلیاردریال (1000000000) باشد به دو تا پنج سال حبس و به جزای نقدی معادل هفت تا ده برابر ارزش کالای ممنوع کالای محکوم می شود
برای درک بهتر وضعیت قاچاق گونه های گیاهی و جانوری ابتدا بهتر است وضعیت حیات وحش را در ایران بدانیم
وضعیت حیات وحش ایران
کشور ایران به خاطر تنوع جغرافیایی و اقلیمی خود دارای تنوع گونه ای بسیار ارزشمندی است و براساس آخرین بررسی و گزارشات کارشناسان محیط زیست حدود 1131 گونه جانوری اعم از پستاندار، پرنده، خزنده و دوزیستان در اکوسیستم های خشکی و آبهای داخلی ایران زیست می کنند. رده پستانداران با 194 گونه شناسایی شده طیف وسیعی از جانوران را از نظر جثه در بر می گیرد بطوریکه پستاندار بسیار کوچکی که حشره خوار کوتوله نامیده می شود و فقط در حدود 2 گرم وزن دارد و نهنگ های بزرگی را که با طول بیش از سی متر و 130 تن وزن دارد در آبهای دریای جنوب را می توان در این رده مشاهده نمود. از میان گونه های شناخته شده گونه های زیادی وجود دارند که فقط در ایران زیست میکند و در سایر نقاط دنیا یا وجود ندارد و یا با مهاجرت و دستکاریهای بشر و روشهای دیگر انتقال یافته اند از جمله این گونه می توان به یوزپلنگ، گوزن زرد و گورخر ایرانی اشاره کرد. از میان پستانداران کشورمان، راسته جوندگان با 69 گونه (بیش از یک سوم کل پستانداران ایران) بعلت اهمیت در انتشار بیماریها، خسارات وارده بر محصولات زراعی، سهولت جمع آوری و نگهداری، بیشتر مورد توجه و مطالعه قرار گرفته اند البته عمده این مطالعات بر پایه ریخت شناسی صورت پذیرفته اما ضرورت مطالعات نوین نظیر مطالعات کروموزومی، بیوشیمیایی، مولکولی و رفتارشناسی نیز به شدت احساس می گردد.
غنای گونه ای پستانداران ایران نباید موجب غرور شود چرا که از گونه هایی همچون شیر ایرانی و ببر مازندران امروز جز نامی باقی نمانده است و اگر برنامه مدون و جامعی برای حفظ و صیانت از گونه های ارزشمند دیگری از پستانداران همچون گور ایرانی، یوزپلنگ ایرانی، خرس سیاه، گوزن زرد وجود نداشته باشد در آینده نه چندان دوری نیز شاهد نابودی این گونه های نادر کشورمان خواهیم بود.
در میان مهره داران، پرندگان به سبب برخورداری از قدرت پرواز، صاحب وسیع ترین محیط بلامعارض در گیتی یعنی هوا هستند. در ایران تاکنون 521 گونه پرنده شناسایی و گزارش شده است که این تعداد معادل کل گونه های پرنده موجود در قاره اروپا میباشد.بیشترین گونه ها را پرندگان متکی به تالاب ها تشکیل میدهند اما آلودگی و تخریب تالاب های ایران در سالهای اخیر خود عاملی در جهت کاهش تعداد بسیاری از گونه های پرندگان ایران گشته است و هم اکنون پرندگانی نظیر درنای سیبری، بالابان، اردک سرسفید، میش مرع، عقاب طلایی، اردک مرمری و تعدادی دیگر از گونه ها در کشور در معرض تهدید و انقراض می باشد.
ماهیان آبهای داخلی ایران شامل 180 گونه که در 27 خانواده جای گرفته اند. در گروه ماهیان آبهای داخلی خانواده کپور ماهیان فون غالب ماهیان را تشکیل میدهد که به تنهایی دارای 31 جنس و 74 گونه میباشد و ماهی کورغار، قزل آلای خال قرمز، ماهی آفینیوس از جمله گونه های منحصر به ایران بشمار می روند و دارای ارزش زیستی بالایی هستند ، متاسفانه به دلیل عدم توجه لازم به حفظ و مدیریت آبزیان آبهای داخلی طی دو دهه اخیر مطالعات جامعی برای شناخت ماهیان در اکوسیستم های آبی مختلف صورت نگرفته و از فراوانی و پراکنش بسیاری از گونه ها اطلاعات و آمار دقیقی در دسترس نیست و یا جمعیت برخی گونه ها نظیر ماهی کورغار در معرض تهدید می باشد. از رده خزندگان در پنج راسته لاک پشت ها، کروکودیل سانان، سوسمارها، کرم سوسمارها و مارها تاکنون 204 گونه مورد شناسایی قرار گرفته است اما اطلاعات مفید و قابل دسترس در مورد این جانوران بسیار اندک است. کمبود مطالعات جامع و عمیق در مورد بیولوژی و حفاظت این جانوران از یک طرف و جمعیت رو به زوال با توجه به تخریب زیستگاههای آنها در سالهای اخیر موجب نگرانی نسبتا زیادی در مورد تعدادی از گونه های ارزشمند خزنده کشورمان گشته است، متاسفانه شکار و صید بی رویه صدها و هزاران مار سمی، بسیاری از گونه های مار سمی از جمله افعی شاخدار و افعی دماوندی را در معرض خطر انقراض قرار داده است. خشکسالی های چند ساله در استان سیستان و بلوچستان که زیستگاه تنها گونه تمساح تالابی ایران می باشد، نگرانی را در مودر کاهش جمعیت این گونه بوجود آورده است. از رده دوزیستان نیز (وزغ ها، قورباغه ها و سمندرها) در کشورمان 20 گونه تاکنون گزارش شده که در بین آنها سمندرها از درجه اهمیت بیشتری برخوردار هستند و اطلاعات بسیار کم و جزئی از بیولوژی و اکولوژی آنها در دست می باشد و گونه هایی نظیر سمندر لرستان، سمندر کردستان، سمندرغارزی ایرانی و سمندر آذربایجان در وضعیت ب