تهدیدهای اقتصادی در زمینه توزیع درآمد و فقر
حسین صارمی،
یکی از مشکلات مهم کشورهای در حال توسعه پائین بودن درآمد سرانه است که خود موجب افزایش فقر و نابرابری در این کشورها می شود. توزیع ناعادلانه درآمد و منابع و یا گسترش فقر به عنوان یک تهدید جدی در اقتصاد عمل می‌کند. این تهدیدها بصورتی پویا و مانند یک دور عمل می‌کند به طوریکه در مرحله بعد عوامل تشدیدکننده خود را بوجود می‌آورد و این عوامل بر عمق تهدیدات می افزاید. در نتیجه چنین روندی، آثار فقر در نهادهای اقتصادی-اجتماعی بطور پایدار سالها باقی خواهد ماند. به همین دلیل در توسعه پایدار توجه به شاخص فقر و نابرابری درآمد از نکات کلیدی محسوب می گردد. از این روی در این قسمت از بحث معضلات ناشی از این موضوع را در زمینه های شهری و روستایی مورد بررسی قرار می دهیم.
- پیامدهای فقر و توزیع نابرابر درآمد در حوزه های شهری و روستایی
اهم این پیامدها را می توان به ترتیب زیر بر شمرد:
الف- عدم تعادل و نابرابری درآمد سرانه در بین مناطق شهری و روستایی موجب می‌شود تا مهاجرت از مناطق روستایی به شهری ادامه یابد و در نتیجه آن، زمینه پیدایش تهدیدات اقتصادی مانند توسعه بیکاری و حاشیه‌نشینی در شهرهای استان فراهم گردد.
ب- تخریب منابع طبیعی و تخریب زمین‌های کشاورزی در حاشیه شهرها، و توسعه اجباری محدوده شهرهای استان،
گسترش بزه‌کاری و نابهنجاری‌های اجتماعی و اقتصادی و نیز توسعه روش‌‌های غیرقانونی و قاچاق کالا، واردات و فروش کالاهای غیر استاندارد در بازار داخلی،
افزایش هزینه‌های دولتی در کنترل جرایم و افزایش هزینه‌های عمومی شهری برای نگهداری جمعیت،
ه - توسعه بی‌قانونی ، عدم اعتماد، و کاهش سرمایه اجتماعی ،
بالا رفتن میزان حمایت‌ها و یارانه‌های دولتی، با افزایش جمعیت بیکار و فقیر در حاشیه شهرهای استان،
افزایش کارگران غیرماهر و بی‌سواد در صنایع شهری استان و در نتیجه کاهش بهره‌وری
ی- توسعه فقر شهری موجب فساد مالی می‌شود و دوباره فساد مالی همه‌گیر شده به نابرابری درآمدها در بخش دولتی و خصوصی می‌انجامد.
ک- مهمترین آثار فقر روستایی و عدم توزیع برابری درآمدها در نقاط روستایی، افزایش بیکاری روستایی می‌شود. فرزندان خانوار روستایی دچار فقر و بیکاری می‌شود و در یک اثرات دوری و جریانی فقر جدید بوجود می‌آید.
گ- با کاهش جاذبه‌های زندگی روستایی، محصولات کشاورزی، و استراتژیک به اندازه کافی تولید نمی‌شود. این مسئله آثار متعدد و تهدیدهای متعددی را در اقتصاد شهری بوجود می‌آورد که می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- کاهش سرمایه‌گذاری‌های دولت
- افزایش وابستگی غذایی به بازار خارجی
- افزایش کسری بودجه دولت
- کاهش حمایت‌های دولت از محصولات کشاورزی
- افزایش بیکاری در نقاط شهری و روستایی
- خالی شدن زمین‌های روستایی و گسترش بیابانی شدن زمین‌ها
- عدم کارایی پروژه‌های دولتی وسرمایه‌گذاری‌های انجام شده در نقاط روستایی
- گرانی مواد غذایی و توسعه فقر در نقاط شهری استان
- در مرحله‌ای دیگر هزینه‌ای حمایتی و یارانه ای دولت افزایش می‌یابد.
- قابل کنترل نبودن میزان بی‌سوادی و سطح تحصیلات در نقاط روستایی
- افزایش خسارات حوادث غیرمترقبه در اثر وضعیت نامناسب روستایی فقیرنشین
- نزول شاخص‌های بهداشتی و شاخص‌های توسعه انسانی
نبودن درآمد کافی و پس‌انداز، در نتیجه کاهش مستمر میزان سرمایه‌گذاری و عدم بکارگیری شیوه‌های جدید تولید و ابزارهای مکانیزه در تولید استان
جذاب بودن قاچاق کالا به دلیل نرخ بالای بیکاری و فقر در جامعه بویژه در مناطق مرزی
م- به طورکلی پیامدهای فقر روستایی و همچنین رونق قاچاق کالا و افزایش مهاجرت که در اثر فقر و نابرابری درآمد بوجود می آید، به شرح زیر می‌باشد:
تهدید جدی برای سیاست‌های حمایتی و تشویقی دولت در مناطق روستایی
از بین رفتن انگیزه سرمایه‌گذاری‌های مولد و رونق اقتصاد زیرزمینی در شهر و روستا
خطر ورشکستگی تولیدکنندگان داخلی در اثر افزایش بی‌رویه قاچاق
خطر افزایش نرخ بیکاری ناشی از به تعطیلی کشیده شدن برخی از بنگاه‌های دولتی که به دلیل افزایش واردات قاچاق کالا، با کاهش فروش مواجه شده‌اند.
ورود کالاهای غیر مجاز و نامشروع، غیر بهداشتی و فاقد استاندارد و تحمیل هزینه‌های ناشی از آن بر جامعه، بالا رفتن هزینه زندگی خانوار روستایی
گسترش فساد از طریق رشوه‌دهی، رشوه‌خواری، نادیده‌گرفتن حقوق شهروندان و دولت، کسب درآمدهای نامشروع و کلان توسط قاچاقچیان، توزیع ناعادلانه درآمدها، افزایش نارضایتی عمومی، کاهش مشروعیت دولت و برنامه‌های دولتی.